4 Bölümlük köşe yazımın ilk bölümünde 1946-1973 yılları arası ile 1973 ve 1977 Yıllarındaki Yerel Seçimlere yer vermiştim. 2. Bölümde ise 1984-1989 ve 1994 Yerel Seçimlerinde yaşananları köşe yazımda okuyabileceksiniz.
1984 YEREL SEÇİMLERİNE DOĞRU. SEÇİMLERE 2 SOSYAL DEMOKRAT PARTİ KATILIYOR. HALKÇI PARTİDE BAŞKAN ADAYLIĞI KRİZİ.
ANAP Genel Başkanı ve Başbakan Turgut Özal, 25 Mart 1984 Tarihinde yapılacak Yerel Seçimlere kurulmuş olan tüm partilerin herhangi bir koşul aranmaksızın katılabilmesini sağlamak için TBMM’den yasa çıkarmıştı. Özal’ın kurduğu kumpasın amacı, 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrasında kurulan sosyal demokrat görüşlü Ana Muhalefet Partisi Halkçı Parti ile sosyal demokrat tabanda desteği olan Sosyal Demokrasi Partisinin (SODEP) 2 ayrı parti olarak seçime girmelerini sağlayarak, sosyal demokratları birbirine kırdırmaktı. Sonuçta bunda da başarılı olmuştu. Halkçı Partide Kaya Mutlu’nun Mersin Belediye Başkanlığı aday adaylığına karşı Halkçı Parti Kurucular Kurulu Üyesi gazeteci Aytekin Yıldız’da aday adayı olmuş, Kurucular Kurulunda 5 gün süren tartışmalar sonucunda Genel Başkan Necdet Calp ve Genel Başkan Yardımcısı Günseli Özkaya’nın Kaya Mutlu’dan yana tavır alması sonucunda aday adaylığından çekilmek zorunda kalmış, Halkçı Parti’nin Mersin Belediye Başkan Adayı Kurucular Kurulu kararıyla Kaya Mutlu olmuştu. Tartışmaların sürdüğü 5. Gün sabahında Mersin’den 4 otobüsle Partinin Bülten Sokaktaki Binasına gelen Partililerin Aytekin Yıldız’ın çekilmesinde ve diğer Kurucular Kurulu Üyelerini etkileme anlamında büyük rolleri olmuştu.
1984 YEREL SEÇİMLERİNDE YAYINLANAN SEÇİM KURULU GENELGESİ VE SONRASINDA YAŞANAN AKIL ALMAZ İTİRAZ KRİZİ.
Mersin’de 1984 Yerel Seçimlerini ilginç kılan en önemli gelişme ise Mersin Merkez İlçe Seçim Kurulu Başkanının yayınladığı seçim yasasını hiçe sayan talimat yazısıydı. Oy verme işlemleri devam ederken, Saat 16.00 da Merkez İlçe Seçim Kurulu Başkanı tarafından Sandık Kurulu Başkanlarına gönderilen yazıda, “seçimin Saat 17.00 de sona ermeyeceği, oy verme işleminin sandıklardaki yığılmalar sonlanıncaya kadar süresi belirsiz bir biçimde 2. bir duyuruya kadar devam edeceği” talimatı yer alıyordu. Bu yazılı belge seçimin iptali için yeterli ve önemli bir gerekçeydi. Yapılan bu önemli hata sonradan fark edilmiş, Seçim Kurulu Başkanı tarafından yazı iptal edilmiş ancak Atalarımızın dediği gibi “atı alan Üsküdar’ı çoktan geçmişti.” Zira bir sandıkta oylar sayılırken hemen yanındaki diğer sandıkta seçmenlerin oy verme işlemi devam ediyordu. Seçmenler, sayılan oylardan ekleniyorlar, ya da Partisinin seçimi kaybettiği kanısıyla oy kullanmadan evlerine dönüyorlardı. Bu durumdan en çok Sosyal Demokrat Seçmenler etkilenmişti. Seçim sonucunda Halkçı Parti Adayı Kaya Mutlu % 16,98, SODEP Adayı Aklan Yürekli % 25,58 oy almış, ANAP Adayı Okan Merzeci ise % 40,80 oy alarak Belediye Başkanı seçilmişti. 12 Eylül 1980 öncesinin CHP tabanından doğan Sosyal Demokrat görüşlü olan Halkçı Parti ve SODEP, Özal’ın kurguladığı gibi birbirine kırdırılmış ve seçimi ANAP Adayının kazanması sağlanmıştı. Seçim Kurulu genelgesinin olumsuz etkisinin yanı sıra, Sosyal Demokratların 2 ayrı parti olarak seçime girmeleri Sosyal Demokrat Seçmenler nezdinde kızgınlığa ve küskünlüğe yol açmış, bu nedenle de birçok seçmen sandığa gitmeyerek, tepki vermiş, sandığa gidenlerde bu 2 partiye oy vermemişti. Eğer sosyal demokrat partiler tek parti olarak seçime girmiş olsalardı, SODEP ve Halkçı Partinin oy toplamı olan % 42,56’dan daha çok oy alabileceklerine kesin gözle bakılıyordu. Bu bölünmüşlüğe rağmen 2 sosyal demokrat Partinin % 42,56 olan oy toplamı, % 40,80 olan ANAP oylarını rahat geçiyordu. Seçimin Saat 17.00 de sonlanması gerektiği ile ilgili yasa hükmünü yok sayan Merkez İlçe Seçim Kurulunun bu genelgesinden dolayı Halkçı Parti, Mersin Merkez İlçe ve İl Seçim Kurulları nezdinde Seçimin iptali ile ilgili yaptığı itirazlardan sonuç alamayınca itirazını Yüksek Seçim Kuruluna taşımıştı. Dönemin Halkçı Parti İl Başkanı Merhum Mustafa Uçar’a, itirazı ile ilgili YSK nezdinde yaptığı görüşmede, aynı itirazın SODEP tarafından da yapılması halinde seçimin iptal edilebileceği ifade edilmişti. HP Mersin(İçel)İl Başkanı Mustafa Uçar, Mersin’e dönüşünde SODEP İl Başkanı ile itiraz konusunu görüşmüş, görüşme sonucunda SODEP İl Başkanının “Biz istediğimiz sonucu aldık. İtiraz etmeyeceğiz.” cevabıyla karşılaşmıştı. 1984 Yerel Seçimlerden kısa bir önce ANAP Genel Başkanı ve Başbakan Turgut Özal’ın katılımıyla ANAP Mersin İl Teşkilatı tarafından Babil Sitesindeki Lokantada verilen yemeğe SODEP Adayı Aklan Yürekli de katılmış, ANAP Adayı Okan Merzeci ve ANAP Genel Başkanı Turgut Özal ile birlikte aynı fotoğraf karesinde yer almıştı. SODEP İl Başkanının seçimlerin iptali için” itiraz etmeyeceğiz” cevabı bu siyah-beyaz fotoğraf karesinde mi gizliydi; yoksa SODEP İl Başkanı bilmeden, ya da farkında olmadan bir kumpasın içinde mi kalmıştı, maalesef anlaşılamamıştı.
SHP, 1989 YEREL SEÇİMLERİNDE ÜLKE GENELİNDE 1. PARTİ OLMUŞTU
Türkiye’de sosyal demokratların diğer bir yerel iktidarı ise 1989 Yerel Seçimlerinde Sosyal Demokrat Halkçı Partinin (SHP) 1.Parti olarak Belediye Başkanlıklarını kazanmasıyla gerçekleşmişti. 1977 Seçimlerinden 12 yıl, 12 Eylül 1980 darbesinden de 9 yıl sonra SHP’nin Yerel Seçimlerde kazandığı bu zafer, Sosyal Demokratların 1973’den sonra 2. Kez yerel iktidara gelmesini sağlamıştı. Partiye kayıtlı tüm Üyelerin katılımıyla yapılan 9 Aday Adayının yarıştığı ön seçimi açık ara farkla kazanan Kaya Mutlu SHP’nin Mersin Belediye Başkan Adayı olmuştu. 26 Mart 1989 tarihinde yapılan Yerel Seçimlerde SHP’nin Mersin Belediye Başkan Adayı Kaya Mutlu bu seçimde de % 52 oy alarak, 3. Kez Belediye Başkanı seçilmişti. ANAP’ın Adayı mevcut Belediye Başkanı Okan Merzeci ise % 31 oy almıştı. Kaya Mutlu her kazandığı seçim sonrasında Yüzde 50’nin üzerinde bir oyla seçildiğini vurgular, Halkın yarısından fazlasının kendisine oy verdiğini ifade ederdi. Diğer bir ifadeyle Halk çoğunluğuna her zaman önem verir, bağımsız Belediye Başkan Adaylığına da karşı çıkarak, “Arkamda Parti Bayrağı olmazsa aday olmam” sözünü her konuşmasında özellikle vurgulardı.
1994 YILI YEREL SEÇİMLERİNDE DE 1984 SENARYOSU YAŞANDI.
Mersin, 9 Eylül 1993 tarihinde Büyükşehir Belediyeleri kapsamına alınmıştı. 1994 Yerel Seçimlerine Mersin Büyükşehir Belediyesi statüsünde ilk kez katılıyor, ancak, ilçe belediyelerinin kurulması ile ilgili yasa çıkmadığından dolayı Akdeniz, Toroslar ve Yenişehir Belediye Başkanlıkları “Alt Birim Belediyesi” olarak seçime giriyorlardı. 27 Mart 1994 Yerel Seçimleri SHP açısından Ülke genelinde tam bir hüsranla sonuçlanmıştı. Deniz Baykal tarafından 1992 Yılında CHP’nin yeniden açılarak, SHP’ye rakip olması, bunun yanı sıra da Bülent Ecevit’in Genel Başkanı olduğu DSP’nin sosyal demokrat tabanda oylarını artırması, SHP’li Belediyelerin ANAP ve Refah Partili adaylara karşı seçim kaybetmelerinin başlıca nedenleri arasında yer almıştı. 27 Mart 1994 Tarihinde yapılan Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı Seçiminde ANAP Adayı Okan Merzeci % 37 oy almıştı. Aynı tabana hitap eden Sosyal Demokrat görüşlü CHP, SHP ve DSP Adayları 3 başlı olarak girdikleri seçimde toplamda % 37 oyu geçmelerine rağmen, bölünmüşlüğün faturasını Ülke genelinde olduğu gibi Mersin’de seçimi kaybederek ödemişlerdi. SHP Belediyelerinin ANAP ve Refah Partili adaylara karşı seçimi kaybetmelerine neden olan önemli faktörlerden biri ise SHP’li Belediyelerde çalışan işçilerin bir takım odaklar tarafından kışkırtılarak, eylem yapmaya zorlanmalarıydı. Bunun sonucunda başta çöplerin toplanmaması, otobüslerin çalışmaması gibi Belediye hizmetlerinin Kente verilmesine engel olunmuştu. Bu kışkırtmalar Mersinde de sonuç vermiş, SHP’li Belediye Başkanı Kaya Mutlu’nun kaybetmesi için her türlü zemin hazırlanmıştı. Bu dönemde işe alınan 5.000 personel de bazı sendika ve parti yöneticileri ile SHP’ye muhalif partilerin Başkan Adaylarınca hiçbir dayanağı olmayan asılsız vaatlerle kandırılmış, SHP’li Belediyenin karşısında yer almaları dolayısıyla da SHP’ye oy vermemeleri sağlanmıştı. Ancak, seçimi kazanan ANAP Adayı Okan Merzeci’nin ilk icraatı ise 5.000 çalışanın işine son vermek olmuştu. Çalışanlar bu durumu anladıklarında ise artık çok geçti. Bunun yanı sıra, özellikle seçim sürecinde CHP ve SHP Adayları arasındaki yaşanan kıyasıya çekişme de seçimin kaybedilmesinin diğer ana nedenlerinden biri olmuştu. Mersin özelinde CHP Adayı, ANAP Adayından ziyade SHP Adayına muhalefet etmiş, propagandasını da bu yönde kurgulamıştı. Aynı durum Ülke genelinde de gerçekleşmiş, başta İstanbul, Ankara ve İzmir Belediyeleri olmak üzere birçok Büyükşehir ve İl Belediye Başkanlıkları çok az farklarla bu nedenle kaybedilmişti.
1984 Yılı Belediye Seçimlerindeki senaryo 1994 Yılında bir kez daha yaşanmıştı.
Kaya Mutlu 1994 Yılında Belediye Başkanlığını kaybedince bu seçimde de acaba birileri istediğini almış, amacına ulaş mıydı bilinmez ama tarih 10 yıl sonra sosyal demokratlar için bir kez daha acı bir biçimde tekerrür etmiş, sonuçta mağdur olan 5.000 çalışan ve onların aileleri olmuştu.
Bir sonraki yazımda 1999-2004-2009 ve 2014 Yıllarında yapılan Yerel Seçimlerde yaşanan gelişmeler yer alacak.
Devam Edecek.