Köşe yazılarımın yayımlandığı Sonses.tv’nin 15. , Mersin İnternet Gazetecileri Cemiyetinin de 5. Kuruluş yıldönümünü candan kutluyor, yollarının hep açık, aydınlık ve başarılarla dolu olmasını diliyorum.
4 Bölüm olarak yayınlanacak bu yazı dizimde 1946 Yılından, 2024 Yılına kadar geçen süreçte CHP’nin ve 1980 sonrası kurulan Halkçı Parti, SODEP ve SHP gibi Sosyal Demokrat partilerin Mersin’de Yerel Seçimleri nasıl kazandıklarını ya da nasıl kaybettiklerini, o dönemlerde yaşanan siyasi gelişmeleri Sizlere aktarmaya çalışacağım. Bu sayede de CHP’nin Mersin’deki Yerel İktidarının hangi seçimlerin kazanıldığında başladığını tanık olacaksınız. Bazı Belediye Başkanlarının kazandıkları seçim sonrasında CHP’nin Mersin’deki yerel iktidarının kendi Başkanlığıyla başladığı iddiasının gerçekliğine de Sizler karar vermiş olacaksınız.
Köşe yazımın 1. Bölümünde 1946-1973 yılları arası ile 1973 ve 1977 Yerel Seçimlerindeki gelişmeleri okuyabileceksiniz.
1950 YILINDAN 1973 YILINA DEMOKRAT VE ADALET PARTİLİ DÖNEMLER
CHP’nin tek parti olduğu dönemde 1944 Yılında yapılan Mersin Belediye Başkanlığı seçimini CHP’li Fuat Morel kazanmıştı. Fuat Morel 1947 Yılına kadar Başkanlık görevini sürdürmüştü. 1946 Yılında çok partili yaşama geçilmesinden sonra 1947 Yılında yapılan ilk Belediye Seçiminde ise CHP Adayı Yusuf Kılınç Belediye Başkanı seçilmişti. Bu yerel seçim 1973 Yılına kadar geçecek süreçte CHP’nin Mersin’de kazandığı son seçim olmuştu.
1946 Yılında çok partili hayata geçilmesinden sonra kurulan Demokrat Parti Ülke genelinde büyük bir çıkış yakalamıştı. 1950 Yılında büyük bir çoğunlukla iktidar olan Demokrat Parti aynı başarıyı Belediye Başkanlığı seçimlerinde de göstermiş, Türkiye’nin ilk kadın Belediye Başkanı olan Müfide İlhan Mersin Belediye Başkanı seçilmişti. 1960 İhtilaline kadar Mersin’de yapılan Yerel Seçimlerde Demokrat Partili Belediye Başkan Adayları seçimleri kazanmışlardı. Demokrat Partili Belediye Başkanlarının görevleri 27 Mayıs 1960 İhtilaliyle sonlandırılmış, Belediye Seçimlerinin yapılacağı 17 Kasım 1963 tarihine kadar Başkanlık görevi askeri yönetimin atadığı kişiler tarafından yürütülmüştü. 1960 İhtilaliyle Demokrat Partinin kapatılmasından sonra Adalet Partisi kurulmuştu. 17 Kasım 1963 tarihinde yapılan Yerel Seçimleri Adalet Partisi Adayı Zeki Ayan kazanmış, 1968 Yılındaki seçimde ise yine Adalet Partili Muhittin Uyar Başkan seçilmişti. Gerek 1950’li ve gerekse de 1960’lı yıllarda CHP Mersin’de Belediye Başkan Adayı çıkarmakta, aday bulmakta zorlanmıştı. 1960’lı yıllarda seçime katılmış olmak adına bir seçimde Diş Hekimi Ramazan Ünsal, bir seçimde da Sonhaber Gazetesinin sahibi İhsan Tufan CHP’den Mersin Belediye Başkan Adayı gösterilmişti.
CHP, 26 YIL ARADAN SONRA, 1973 YILINDA MERSİN BELEDİYE BAŞKANLIĞINI KAZANARAK, YERELDE İKTİDAR OLMUŞTU.
Karaoğlan lakaplı Bülent Ecevit 1972 Yılında 49 yaşındayken CHP Genel Başkanı seçilmişti. Bülent Ecevit’in izlediği Sosyal Demokrat politika 1973 Yılında yapılan Milletvekili ve Belediye Başkanlığı seçimlerinde CHP’yi 1. Parti yapmış, bunun Mersin’e de yansıması sonucunda CHP adayı Kaya Mutlu 9 Aralık 1973’te yapılan Yerel Seçimleri 26 yıl aradan sonra % 52 oyla kazanarak, Belediye Başkanı seçilmiş, CHP’nin Yerel İktidarını Mersin’de başlatmıştı. CHP Adayı Kaya Mutlu’nun rakibi Adalet Partisi Adayı Ömer Lütfi Hancıoğlu % 22, Adalet Partisinden tekrar aday gösterilmediği için bağımsız aday olan mevcut Başkan Muhittin Uyar ise % 19 oy almışlardı. Devlet Planlama Teşkilatında (DPT) Sosyal Planlama Uzmanı olan Kaya Mutlu dönemin CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit’in tavsiyesiyle Mersin Belediye başkanlığı için Aday Adayı olmuş, CHP Genel Sekreteri Orhan Eyüpoğlu’nun önerisiyle de katıldığı ön seçimi kazanarak Partinin Başkan Adayı olmuştu.
CHP 1977 YEREL SEÇİMLERİNİ % 66,47 GİBİ REKOR BİR OYLA KAZANDI.
26 Yıl aradan sonra 1973 Yerel Seçimlerinde CHP Adayı Kaya Mutlu’nun Belediye Başkanlığını kazanmasıyla Mersin Halkı Sosyal Demokrat Belediyecilik anlayışıyla tanışmıştı. 1980 öncesinde Belediye Başkanlığı seçimleri 4 yılda bir yapılıyordu. Üretken Belediyecilik ilkesi ve Önce İnsan temasıyla 4 yılda Mersin’e verilen hizmetler, 11 Aralık 1977 tarihinde yapılan Yerel Seçimlerde seçmen nezdinde karşılığını bulmuş, seçmen, CHP’nin Mersin Belediye Başkan Adayı Kaya Mutlu’ya % 66.47 gibi rekor oy vererek, 2. Kez Belediye Başkanı seçmişti. Kaya Mutlu’nun bu seçimde almış olduğu % 66,47 rekor oy oranına 2024 Yılına kadar hiçbir partinin adayı ulaşamamıştır. Bu seçimde Kaya Mutlu’nun rakibi olan Adalet Partisi Adayı Turhan Lokmanoğlu ancak % 28,95 oy alabilmişti. Eğer 12 Eylül 1980 Askeri darbesi yaşanmasa ve 1981 Yılında Yerel Seçimler demokratik bir ortamda zamanında yapılmış olsaydı, Kaya Mutlu’nun 1977 Yerel Seçimlerindeki yaklaşık % 67 olan oyunun % 80’leri aşacağına kesin gözle bakılıyordu.
1977 de BELEDİYE MECLİS ÜYELİKLERİNİN TAMAMI CHP’Lİ OLDU.
1977 Yerel Seçimini ilginç kılan konu Belediye Meclis Üyelikleri ile ilgili yaşanan gelişmeydi. Mersin Merkez İlçedeki Üye ve delege yapısının sağlıklı olmamasını dikkate alan CHP Genel Merkez Yönetimi, Belediye Başkan ve Meclis Üyelerinin ön seçim yerine Merkez Yoklaması yöntemiyle belirlenmesi kararını vermişti. Bunun nedeni ise 1973 Yılında da Belediye Başkan Aday Adayı olan dönemin CHP Merkez İlçe Başkanı, 1977 Yılına kadar Partinin üye ve delege yapısıyla oynamış, ön seçimde kendisinden başka bir adaya hiçbir biçimde seçilme şansı bırakmamıştı. CHP Genel Merkezi de ön seçimde yaşanacak olası adaletsizliği önlemiş, bu nedenle de Merkez Yoklaması yöntemini tercih etmişti. 1977 Yerel Seçimlerinde Mersin Belediyesi Yönetimine 38 Belediye Meclis Üyesi seçiliyordu. CHP’nin 26-27 civarında Meclis Üyeliği kazanacağına kesin gözle bakılıyordu. Merkez Yoklaması ile belirlenen Meclis Üyeliği Adaylığının 1. Sırasına Partinin Grup Başkanı olmasından dolayı Başkan Kaya Mutlu tarafından CHP İl Başkanı Abdurrahman Terzili yazılmıştı. 11 Aralık 1977 Yerel Seçimleri sonucunda CHP, daha öncede tahmin edildiği üzere 27 Meclis Üyeliği kazanmış, Adalet Partisi 10, MSP ise 1 Meclis Üyesi çıkarmıştı. Adalet Partisi akıl almaz bir biçimde büyük bir hata yaparak, Meclis Üyeliği listelerinde 3 MHP Üyesine yer vermişti. Ancak MHP Üyeleri Partilerinden istifa etmeden, AP listelerinde yer almışlardı. Bu husus siyasi partiler yasasına aykırı bir durumdu. CHP’nin Hukukçu Belediye Meclis Üyelerince bu durum saptanmış ve Adalet Partisinin Meclis Üyelerinin iptal edilmesi için Merkez İlçe Seçim Kuruluna itirazda bulunulmuştu. CHP’nin itirazını değerlendiren Mersin Merkez İlçe Seçim Kurulu CHP’nin itirazını kabul ederek, Adalet Partisinin seçilmiş Meclis Üyelerini yok saymış, seçime girdiği listeyi düşürmüştü. Bir süre sonra da Mecliste tek başına kalan MSP’li Meclis Üyesi de istifa etmiş, O’nun yerine gelen CHP’li Meclis Üyesi ile birlikte Mersin Belediye Meclisinin 38 Üyesinin tamamı CHP’li Meclis Üyelerinden oluşmuştu. Bu belki de Ülke genelinde eşine ender rastlanan bir siyasi gelişmeydi.
Bir sonraki yazımda 1984-1989 ve 1994 Yıllarında yapılan Yerel Seçimleri ve yaşanan gelişmeleri okuyabileceksiniz..
Devam Edecek.
Münif APARI
