Halkçı Parti İle SODEP’in Birleşme Sürecinden SHP Oluşumuna.(4)
Bu başlıkta yayımlanan yazı dizisinin bundan önceki bölümlerini yazının sonundaki “Yazarın Diğer Yazıları” bölümünden okuyabilirsiniz.
1991 MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ SHP’NİN SON GENEL SEÇİMİ OLMUŞTU. SHP’nin Mersin Ön Seçiminde yaşananlar.
20 Ekim 1991 tarihinde yapılacak Milletvekili Genel Seçimi öncesinde Mersin’de SHP’ye kayıtlı tüm üyelerin saat:17.00’ye kadar oy kullanabileceği, Seçim Kurulu Hakimi gözetiminde gerçekleştirilecek ön seçim için adaylık yarışı Fikri Sağlar, Aydın Güven Gürkan ve İstemihan Talay arasında yaşanmıştı. Fikri Sağlar ile İstemihan Talay Ekibi arasında varılan mutabakata göre Mersin Merkez ile 2. Bölgedeki ilçelerde kayıtlı üyeler Fikri Sağlar ile birlikte İstemihan Talay için de oy kullanacak, buna karşın İstemihan Talay’a Tarsus’tan oy verecek üyelerde Fikri Sağlar’a destek vereceklerdi. Oy kullanımının devam ettiği öğle saatlerinde ekipler arasındaki mutabakata uyulmadığı yönünde Tarsus’tan bir haber alınmıştı. Tarsus’tan gelen haber İstemihan Talay için oy kullanan üyelerin Fikri Sağlar’a destek vermediği yönündeydi. Tarsus’ta mutabakata uyulmamış, Fikri Sağlar’ın önü kesilmişti. Haber Mersin’e ulaştığında Mersin Merkez ile batı ilçelerindeki üyeler varılan mutabakata uyarak, Fikri Sağlar ile birlikte İstemihan Talay’a oy vermeye devam etmişlerdi. Bu gelişmelerden sonra gerçekleşen Ön Seçimde 1.sıraya İstemihan Talay, 2. sıraya Fikri Sağlar ve 3. Sıraya da İl Başkanı Bora Yorulmaz’ın desteklediği Aydın Güven Gürkan gelmişti.
DYP’nin 1. Sırasında ise dönemin DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel’in yakını, halen de CHP Milletvekili olan DPT eski Müsteşarı İlhan Kesici aday gösterilmişti.
İLK KEZ UYGULANAN TERCİHLİ OY SİSTEMİ MERSİN’DE SIRALAMALARI DEĞİŞTİRMİŞTİ.
1991 Yılı Milletvekili Seçimlerinde ilk kez tercihli oy kullanma yöntemi uygulanmıştı. Seçmenler, oy verdikleri partinin milletvekili adayları için “isterlerse” tercih kullanarak, alt sıralarda olan adayların üst sıralara çıkmasını oy pusulasında işaretleme yaparak, sağlayabiliyorlardı.
Mersin de hem DYP seçmeni, hem de SHP seçmeni Partilerine oy verirken tercihli oy kullanma yöntemini uygulamış, SHP’nin 2. Sırasındaki adayı Fikri Sağlar’ı 1. Sıraya, DYP’nin 8.sırasındaki adayı Ahmet Bilyeliyi de 1. Sıraya çıkarmıştı. DYP listesindeki tercihli oy kullanımından dolayı 1.sırada olan İlhan Kesici TBMM girememiş, Ahmet Bilyeli 8. Sırada olmasına rağmen milletvekili seçilmişti. SHP’nin ön seçiminde Tarsus’a kayıtlı SHP üyelerine Fikri Sağlar’a oy verilmesin diye kurulan oyunu duyarlı Mersin seçmeni bozmuş, Fikri Sağlar’ı tercih oyu kullanarak, 1. Sıraya yükseltmişti. Tercihli oy kullanma yöntemi 1991 seçimlerinden sonra bir daha uygulanmamıştı.
1991 Genel Seçimleri, 1995 Yılında CHP ile birleşerek siyasi faaliyetine son verecek olan SHP’nin katıldığı son Milletvekili Genel Seçimi olmuştu.
İstemihan Talay daha sonra SHP’den istifa ederek, 9 Eylül 1992 de yeniden açılan CHP’ye katılmıştı. 18 Şubat 1995 tarihinde SHP’nin CHP ile birleşmesi sonrasında da DSP’ye geçmiş, Ecevit Hükümetlerinde Kültür Bakanı olarak görev almıştı.
DYP MERSİN’DE VE ÜLKE GENELİNDE 1.PARTİ OLMUŞ, DYP-SHP KOALİSYON HÜKÜMETİ KURULMUŞTU.
DYP % 31,80 oy oranıyla Mersin’de 1.Parti olurken SHP %28,11 oy oranıyla ikinci, ANAP ise % 23,95 oy oranıyla üçüncü Parti olmuştu.
1991 Seçimleri sonucunda SHP’den Fikri Sağlar, İstemihan Talay ve Aydın Güven Gürkan, DYP’den Ahmet Bilyeli, Asım Kaleli, Ali Su ve Fevzi Arıcı, ANAP’tan da Ali Er ve Rüştü Kazım Yücelen milletvekili seçilmişlerdi.
Seçimlerinden ardından DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel’in Başbakanlığında kurulan DYP- SHP Koalisyon Hükümetinde SHP Genel Başkanı Erdal İnönü Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı, SHP Mersin Milletvekili Fikri Sağlar ise Kültür Bakanı olmuştu.
Türkiye Geneli Seçim Sonuçları ise SHP için hiç de iç açıcı olmamış, SHP 1987 Seçimlerinde aldığı oy oranının bile gerisinde kalmıştı.
DYP % 27,03 oy oranıyla Türkiye Genelinde 1. Parti olurken, ANAP % 24,01 oy oranıyla ikinci, SHP % 20,75 oy oranıyla üçüncü, Refah Partisi % 16,87 oy oranıyla dördüncü, DSP ise % 10,74 oy oranıyla 5. Parti olmuştu. DSP, % 10 seçim barajını çok az bir farkla geçerek, TBMM girebilmişti.
1991 SEÇİMLERİ SONRASINDA SÜLEYMAN DEMİREL CUMHURBAŞKANI, TANSU ÇİLLER BAŞBAKAN OLMUŞ, ERDAL İNÖNÜ İSE AKTİF SİYASETTEN ÇEKİLMİŞTİ.
17 Nisan 1993 tarihinde Cumhurbaşkanı Turgut Özal vefat etmiş, Özal’ın vefatı sonrasında 16 Mayıs 1993 tarihinde TBMM de yapılan seçimde Süleyman Demirel 9.Cumhurbaşkanı seçilmişti.
Demirel’in Cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra DYP Genel Başkanı seçilen Tansu Çiller Başbakan olmuş, Erdal İnönü ise SHP Genel Başkanlığından istifa etmiş, bir süre sonra da aktif siyasi yaşamını sonlandırmıştı. İnönü’nün istifası sonrasında yapılan SHP Kurultayında Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Murat Karayalçın SHP Genel Başkanı seçilmişti. SHP, 1991 Milletvekili seçiminden sonra son kez Murat Karayalçın’ın Genel Başkanlığında 1994 Yerel Seçimlerine katılmış, bu seçimde de 1989 yerel seçimlerindeki başarısının çok uzağında kalmıştı. SHP, 1989 Yerel Seçimlerinde kazandığı Mersin’in de aralarında olduğu tüm büyükşehir belediyelerini 1994 Yerel Seçimlerinde kaybetmişti.
SON SÖZ: SHP, CHP’nin 1977 Genel Seçimlerinde aldığı % 42 ve Halkçı Partinin 1983 Seçimlerinde aldığı % 30,46 oy oranlarını hiç bir seçimde yakalayamamış, 18 Şubat 1995 tarihinde yapılan birleşme kurultayında CHP’ye katılarak siyasi yaşamını sonlandırmıştı. SHP ve CHP’nin birleşme sürecinde “Hikmet Abi” formülüyle Hikmet Çetin geçici olarak CHP Genel Başkanlığa getirilmiş, sonrasında yapılan kurultayda da Deniz Baykal Genel Başkan seçilmişti. CHP çatısı altında gerçekleşen birleşme sonrasında 24 Aralık 1995 tarihinde yapılan Milletvekili Genel Seçimlerinde ise Erbakan’ın Refah Partisi % 21 oy oranıyla 1. Parti çıkmıştı. Tansu Çiller’in DYP’si % 20 oy alarak ikinci, Mesut Yılmaz’ın Genel Başkanı olduğu ANAP % 19 oy oranıyla üçüncü, Ecevit’in DSP’si ise % 15 oy oranıyla 4. Parti olmuştu.
1991 seçimlerinin 3. Partisi konumuyla koalisyon ortağı olan SHP’yi CHP çatısı altında birleşmeye çağıran, bunu da bir anlamda emrivaki baskılamayla gerçekleştiren Deniz Baykal’ın Genel Başkanı olduğu CHP ise % 11 oy oranıyla ancak barajı geçerek, 5. Parti olabilmişti.
1999 Genel Seçimlerinde ise Baykal’ın Genel Başkan olduğu CHP tam bir hayal kırıklığı yaşamıştı. Cumhuriyeti kuran Cumhuriyet Halk Partisi kurulduğu 9 Eylül 1923 tarihinden 76 yıl sonra baraj altında kalarak ilk kez TBMM girememiş, 2002 ve sonrasında yapılan seçimlerde de % 24 oy bandını 31 Mart 2024 Yerel Seçimlerine kadar bir türlü aşamamıştı.
SÖZÜN ÖZÜ: Solda bütünleşmeye ne SHP ne CHP ne de Ecevitlerin DSP’si umut ve çare olamamış, sosyal demokratlar 1950 Yılından sonra tek başlarına bir daha iktidar olamamışlardı.
TÜRK SİYASİ HAYATINDAN “NECDET CALP” GEÇMİŞTİ.
Necdet CALP: (7 Eylül 1922, Karamürsel - 13 Eylül 1998 Ankara)
(Fotoğraf, Necdet Calp’in 30 Ekim 1983 tarihinde Halkçı Parti Mersin İl Binasını ziyaretinde çekilmiştir.)
Gerek, “12 Eylül Darbesi ve Bir Mebusluk Hikayesi” ve gerekse SHP oluşumuyla ilgili bu yazı dizimde Halkçı Parti Genel Başkanı Necdet CALP’e bazı bölümlerde yer vermeye çalıştım. SHP oluşumuyla ilgili bu yazı dizimin son bölümünde Necdet CALP ile ilgili bazı bilgileri paylaşmak istiyorum.
Halkçı Parti Yönetiminde İl sekreteri olarak görev yaptığım 1984 Yılında aynı zamanda Ana Muhalefet Lideri de olan Necdet CALP Silifke Taşucu’ndaki yazlığına gelmişti. Eski model Renault 12 otomobilini kullanan 1 koruması ve Eşi Sevil Hanımla birlikte Mersin’e geleceğini, Halkçı Parti Mersin İl Binasını da bir çay içimi ziyaret edeceğini söylemişti. Ziyareti öncesinde sıcak yaz gününde Partilileri toplayıp, kendilerine rahatsızlık vermememizi, fazlaca bir kalabalığa gerek olmadığını belirtmişti. Bizlerde kendisini İl Başkanı Mustafa Uçar, İlçe Başkanı Semiha Tokatlı ve İlçe Yöneticileri Ülker Babacan ve Hüseyin Özer ile birlikte karşılamıştık.
13 Eylül 1998 tarihinde vefat ettiğinde bir rastlantı sonucunda Ankara’daydım. Cenazesine Kaya Mutlu, Fikri Sağlar ve Tayfun Saybaşılı ile birlikte katılmıştım. Sağlık sorunu yaşayan eşi Sevil Hanıma Aşağı Ayrancıdaki mütevazı evlerinde taziyeye de gitmiştik.
Necdet CALP, Çalışma yaşamında Mülkiye Müfettişliği, Kaymakamlık, Siirt ve İzmir Valiliği görevlerinde bulunmuştu. 1961-1965 Yılları arasında Başbakan İsmet İnönü’nün Özel Kalem Müdürlüğünü, 1980-83 Yılları arasında da Bülend Ulusu’nun Başbakanlık Müsteşarlığını yapmış, 20 Mayıs 1983 tarihinde Halkçı Partinin kurucu Genel Başkanı olmuştu. 6 Kasım 1983 tarihinde yapılan Milletvekili Seçimlerinde Ankara Milletvekili seçilmiş, 29 Haziran 1985 tarihinde yapılan Halkçı Parti 1. Kurultayında Aydın Güven Gürkan’a karşı Genel Başkanlığı kaybetmişti. 1987 Seçimlerinde de milletvekili adayı olmayarak, siyasetten tamamen çekilmişti. Yakından tanıma olanağı bulduğum Necdet CALP, bazı siyasiler gibi hiç dünyalık edinmemiş nadir bir Devlet Adamıydı.
Bu dünyadan bir Necdet CALP geçmişti.
Münif APARI