Türkiye’nin en önemli ekonomik ve sosyal sorunlarından birisi de toplumsal şiddettir. Ancak öteki ekonomik, sosyal ve siyasal olaylar kamuoyunda o kadar büyük yer kaplıyor ve gündemi o kadar çok meşgul ediyor ki, gündemde toplumsal şiddete neredeyse hiç yer kalmıyor. Bu can yakıcı sorunu ancak, toplumu sarsan, sansasyonel ve büyük boyutlu şiddet olayları meydana gelince hatırlıyoruz ve tartışmaya başlıyoruz. Geçtiğimiz günlerde yine öyle oldu. Diyarbakır’ın Kırsal Tavşantepe Mahallesi'nde 21 Ağustos'ta kaybolan Narin Güran’ın cansız bedeninin Eğertutmaz Deresi'nde çuval içinde ve üzeri taşla ve çalılıklarla örtülü olarak bulunmasından sonra kamuoyuna yansıyan çeşitli görüntüler nedeniyle toplumsal şiddet yine gündemin bir numaralı tartışma konusu haline geldi. Siyasetçiler, eski emniyet müdürleri, kimi gazeteciler ve bazı bilim insanları, televizyonlarımıza çıkarak şiddete ve şiddetin önlenmesine ilişkin çeşitli açıklamalarda bulundular. Hemen baştan belirtelim ki, şiddet olgusu bu programlarda açıklanmaya çalışıldığı gibi sığ ve gelip geçici bir asayiş sorunu değildir. Şiddetin kökenleri çok derinlerdedir. Toplumsal şiddet, çok boyutlu ve karmaşık bir olgudur. Nerede ortaya çıkmış olursa olsun toplumsal şiddet; salt polisiye önlemlerle ve idam cezası gibi ağır cezalar getirerek ve cezaları arttırarak önlenemez. Ülkemizde son zamanlarda, Narin olayı gibi olayların çokça yaşandığını ve bu tür olayların büyük bir hızla arttığını gözlemliyoruz. Aslında her biri başlı başına olayı yaşayan kişiler açısından çok acıtıcı, çok yaralayıcı ve yıkıcı sonuçlar doğuran bu çeşit şiddet olayları, toplumumuzun hemen hemen her kesiminde giderek yaygınlaşma eğilimi göstermektedir. Ülkemizde adeta bir şiddet kültürü oluşmuştur. Gazete ve televizyon haberlerinde sıklıkla gördüğümüz gibi çok iyi eğitim almış, toplum için iyi birer rol model oluşturduğu varsayılan profesörler, siyasetçiler, doktorlar, öğretmenler, imamlar, subaylar, polisler, sanayiciler, iş adamları ve sayabileceğimiz daha pek çok meslek adamları çok rahatlıkla cinayet işleyebilmekte ve yakın çevrelerinde bulunan kendilerinden güçsüz kimselere şiddet uygulayabilmektedirler. Bu kadar büyük bir yaygınlık kazanmış olan; hemen hemen her gün gerek yakın çevremizde somut olarak tanık olduğumuz ve gerekse de gazetelerde okuduğumuz, televizyonlarda izlediğimiz, sosyal medya hesaplarından bilgi sahibi olduğumuz bu çeşit şiddet olaylarını önlemek, tepki vermek ve nedenlerini araştırmak konusunda bu konuyla yakından ilgili kurum, kuruluş ve yetkililerin bile sessiz ve ilgisiz kaldıklarını üzüntü ve şaşkınlıkla izliyoruz. Bu ilgisizlik, toplumumuzda şiddet olgusunun ne kadar kanıksandığının ve sıradanlaştığının hazin bir göstergesidir. Şiddet olaylarının mutlak bir kadercilikle karşılanması ve uygulanan yaptırımların da yetersiz kalması, şiddet olaylarının azalacağı yerde daha da artmasına neden olmaktadır. Bu durum karşısında özellikle kendi ülkemizde ve genel olarak ta tüm dünyada şiddet olgusunu anlamaya çalışmak, nedenlerini gerçekçi bir biçimde tanımlayabilmek ve oransal olarak indirilebilecek en alt düzeylere indirebilmek için mücadele etmek duyarlı her insan için insani, vicdani ve toplumsal bir görev haline gelmiştir. Aslında insanın doğasının genetik bir özelliği olarak şiddet, her insanın bilinçaltının derinliklerinde yatan bir özelliktir. Bu nedenle, her zaman ve her yerde var olan şiddeti tanımlamak oldukça zordur. Kısaca tanımlamak gerekirse şiddet; Arapçadan dilimize geçmiştir. "Sertlik, sert ve katı davranış ve kaba kuvvet kullanımı" gibi çeşitli anlamlar taşımaktadır. Bir başka tanıma göre şiddet; “bir kişiye, güç veya baskı uygulayarak isteği dışında bir şey yapmak ya da yaptırmak; şiddet uygulama eylemi, zorlama, saldırı, bedensel ya da psikolojik acı çektirme ya da işkence yapma, vurma ve yaralama” şekillerinde de ifade edilmektedir. Genel olarak şiddeti; başkasını öldürme, sakat bırakma ya da yaralama yoluyla zarar verilmesi, bu tür eylemlerle başkasına karşı tehdit oluşturulması ve kısacası insana fiziksel ve ruhsal zarar veren her türlü eylem olarak tanımlayabiliriz. Günümüzde özellikle “ekonomik şiddet’in” de başlı başına önemli bir şiddet türü olarak nedenleri ve sonuçlarıyla birlikte ciddiyetle incelenmesi gerekmektedir. Bir ülkede çok yüksek oranlarda seyreden enflasyon ve işsizlik düzeyinin, yetersiz sosyal güvenlik olanaklarının da bir çeşit ekonomik şiddet olarak değerlendirilmesi mümkündür. Çok düşük ücretler, sürekli yüksek seyreden enflasyon, yaygın işsizlik ve ekonomik durgunluk gibi etkenler insanca yaşamı neredeyse olanaksız hale getirebilir. Ekonomik ve sosyal güvencelerin yoksunluğu nedeniyle gelecek endişesi içerisinde yaşayan insanlar daha sorunlu ve gerilimli hale gelebilirler. Bu durum bu kişileri şiddete daha
2/2
yatkın hale getirebilir. Sonu kötü biten bir aile veya kahvehane kavgasının ya da bir işçi-polis, öğrenci-güvenlik görevlisi çatışmasının temelinde çoğu zaman bu tür bir ekonomik yoksunluğun bulunduğunu söyleyebiliriz. Şiddet tek bir etkene bağlı olarak ortaya çıkmaz. Şiddeti ortaya çıkartan pek çok etken vardır. Bu etkenler ülkeden ülkeye farklılık gösterebilir. Türkiye’de toplumsal şiddetin ortaya çıkmasına neden olan en temel etken ise verili toplum yapısıdır. Bilindiği gibi verili toplumlar ergil toplumlardır. Ergil toplumlarda, toplumu oluşturan bireyler arasındaki ilişkiler ekonomik, sosyal, siyasal ve fiziki güce göre belirlenmektedir. İkinci etken ise gelir ve servet dağılımı bozukluğu, kaynak yetersizliği ve üretim düşüklüğüdür. Toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar üretim yapılamayan, kaynakları yetersiz, gelir ve servet dağılımı bozuk olan ülkelerde daha başka hangi önlem alınırsa alınsın toplumsal şiddet önlenemez ve arzu edilen asgari düzeylere düşürülemez. Alınacak polisiye önlemler ve yapılacak yasal düzenlemeler tek başlarına toplumsal şiddeti önlemekte yetersiz kalırlar. Toplumsal şiddetle mücadelede atılması gereken ilk ve en önemli adım; gelir ve servet dağılımı bozukluğunun ortadan kaldırılmasıdır. Bunun için gelir ve servet dağılımı reformu yapılarak gelir dağılımının dengeli, adil ve nispeten de olsa eşit hale getirilmesi gerekmektedir. Gelir ve servet dağılımı düzeltilmeden toplumsal şiddetin ortadan kaldırılması olanaklı değildir. Bunun için öncelikle tüketim ekonomisinden vazgeçilerek üretim ekonomisine geçilmeli, ekonomik, sosyal, eğitsel ve kültürel alanlar başta olmak üzere her alanda toplumsal kalkınma sağlanmalıdır. Toplumsal şiddetle mücadele etmek bir süreç işidir. Bu süreçte bir sistem olarak eğitim, başlı başına çok büyük ve çok önemli bir yer tutmaktadır. Ancak, toplumsal şiddetle mücadele için geliştirilecek olan bu eğitim sisteminin çağ dışı, ezberci, bireyci, dogmatik, sınav odaklı ve yarışmacı bir eğitim sistemi olmaması gerekmektedir. Eğitim yoluyla toplumsal şiddetle mücadele için ülkemizde 1938’lerde Hasan Ali Yücel tarafından uygulanmış olan “Hümanizm Eğitimi” modeline geçilmesinde sayılamayacak kadar çok ve büyük yararlar vardır.
MEÜ. E. Öğr. Gör. Celal TEZEL
1/2
Türkiye’nin gittikçe artan toplumsal şiddet sorunu
Türkiye’nin en önemli ekonomik ve sosyal sorunlarından birisi de toplumsal şiddettir. Ancak öteki ekonomik, sosyal ve siyasal olaylar kamuoyunda o kadar büyük yer kaplıyor ve gündemi o kadar çok meşgul ediyor ki, gündemde toplumsal şiddete neredeyse hiç yer kalmıyor. Bu can yakıcı sorunu ancak, toplumu sarsan, sansasyonel ve büyük boyutlu şiddet olayları meydana gelince hatırlıyoruz ve tartışmaya başlıyoruz. Geçtiğimiz günlerde yine öyle oldu. Diyarbakır’ın Kırsal Tavşantepe Mahallesi'nde 21 Ağustos'ta kaybolan Narin Güran’ın cansız bedeninin Eğertutmaz Deresi'nde çuval içinde ve üzeri taşla ve çalılıklarla örtülü olarak bulunmasından sonra kamuoyuna yansıyan çeşitli görüntüler nedeniyle toplumsal şiddet yine gündemin bir numaralı tartışma konusu haline geldi. Siyasetçiler, eski emniyet müdürleri, kimi gazeteciler ve bazı bilim insanları, televizyonlarımıza çıkarak şiddete ve şiddetin önlenmesine ilişkin çeşitli açıklamalarda bulundular. Hemen baştan belirtelim ki, şiddet olgusu bu programlarda açıklanmaya çalışıldığı gibi sığ ve gelip geçici bir asayiş sorunu değildir. Şiddetin kökenleri çok derinlerdedir. Toplumsal şiddet, çok boyutlu ve karmaşık bir olgudur. Nerede ortaya çıkmış olursa olsun toplumsal şiddet; salt polisiye önlemlerle ve idam cezası gibi ağır cezalar getirerek ve cezaları arttırarak önlenemez. Ülkemizde son zamanlarda, Narin olayı gibi olayların çokça yaşandığını ve bu tür olayların büyük bir hızla arttığını gözlemliyoruz. Aslında her biri başlı başına olayı yaşayan kişiler açısından çok acıtıcı, çok yaralayıcı ve yıkıcı sonuçlar doğuran bu çeşit şiddet olayları, toplumumuzun hemen hemen her kesiminde giderek yaygınlaşma eğilimi göstermektedir. Ülkemizde adeta bir şiddet kültürü oluşmuştur. Gazete ve televizyon haberlerinde sıklıkla gördüğümüz gibi çok iyi eğitim almış, toplum için iyi birer rol model oluşturduğu varsayılan profesörler, siyasetçiler, doktorlar, öğretmenler, imamlar, subaylar, polisler, sanayiciler, iş adamları ve sayabileceğimiz daha pek çok meslek adamları çok rahatlıkla cinayet işleyebilmekte ve yakın çevrelerinde bulunan kendilerinden güçsüz kimselere şiddet uygulayabilmektedirler. Bu kadar büyük bir yaygınlık kazanmış olan; hemen hemen her gün gerek yakın çevremizde somut olarak tanık olduğumuz ve gerekse de gazetelerde okuduğumuz, televizyonlarda izlediğimiz, sosyal medya hesaplarından bilgi sahibi olduğumuz bu çeşit şiddet olaylarını önlemek, tepki vermek ve nedenlerini araştırmak konusunda bu konuyla yakından ilgili kurum, kuruluş ve yetkililerin bile sessiz ve ilgisiz kaldıklarını üzüntü ve şaşkınlıkla izliyoruz. Bu ilgisizlik, toplumumuzda şiddet olgusunun ne kadar kanıksandığının ve sıradanlaştığının hazin bir göstergesidir. Şiddet olaylarının mutlak bir kadercilikle karşılanması ve uygulanan yaptırımların da yetersiz kalması, şiddet olaylarının azalacağı yerde daha da artmasına neden olmaktadır. Bu durum karşısında özellikle kendi ülkemizde ve genel olarak ta tüm dünyada şiddet olgusunu anlamaya çalışmak, nedenlerini gerçekçi bir biçimde tanımlayabilmek ve oransal olarak indirilebilecek en alt düzeylere indirebilmek için mücadele etmek duyarlı her insan için insani, vicdani ve toplumsal bir görev haline gelmiştir. Aslında insanın doğasının genetik bir özelliği olarak şiddet, her insanın bilinçaltının derinliklerinde yatan bir özelliktir. Bu nedenle, her zaman ve her yerde var olan şiddeti tanımlamak oldukça zordur. Kısaca tanımlamak gerekirse şiddet; Arapçadan dilimize geçmiştir. "Sertlik, sert ve katı davranış ve kaba kuvvet kullanımı" gibi çeşitli anlamlar taşımaktadır. Bir başka tanıma göre şiddet; “bir kişiye, güç veya baskı uygulayarak isteği dışında bir şey yapmak ya da yaptırmak; şiddet uygulama eylemi, zorlama, saldırı, bedensel ya da psikolojik acı çektirme ya da işkence yapma, vurma ve yaralama” şekillerinde de ifade edilmektedir. Genel olarak şiddeti; başkasını öldürme, sakat bırakma ya da yaralama yoluyla zarar verilmesi, bu tür eylemlerle başkasına karşı tehdit oluşturulması ve kısacası insana fiziksel ve ruhsal zarar veren her türlü eylem olarak tanımlayabiliriz. Günümüzde özellikle “ekonomik şiddet’in” de başlı başına önemli bir şiddet türü olarak nedenleri ve sonuçlarıyla birlikte ciddiyetle incelenmesi gerekmektedir. Bir ülkede çok yüksek oranlarda seyreden enflasyon ve işsizlik düzeyinin, yetersiz sosyal güvenlik olanaklarının da bir çeşit ekonomik şiddet olarak değerlendirilmesi mümkündür. Çok düşük ücretler, sürekli yüksek seyreden enflasyon, yaygın işsizlik ve ekonomik durgunluk gibi etkenler insanca yaşamı neredeyse olanaksız hale getirebilir. Ekonomik ve sosyal güvencelerin yoksunluğu nedeniyle gelecek endişesi içerisinde yaşayan insanlar daha sorunlu ve gerilimli hale gelebilirler. Bu durum bu kişileri şiddete daha yatkın hale getirebilir. Sonu kötü biten bir aile veya kahvehane kavgasının ya da bir işçi-polis, öğrenci-güvenlik görevlisi çatışmasının temelinde çoğu zaman bu tür bir ekonomik yoksunluğun bulunduğunu söyleyebiliriz. Şiddet tek bir etkene bağlı olarak ortaya çıkmaz. Şiddeti ortaya çıkartan pek çok etken vardır. Bu etkenler ülkeden ülkeye farklılık gösterebilir. Türkiye’de toplumsal şiddetin ortaya çıkmasına neden olan en temel etken ise verili toplum yapısıdır. Bilindiği gibi verili toplumlar ergil toplumlardır. Ergil toplumlarda, toplumu oluşturan bireyler arasındaki ilişkiler ekonomik, sosyal, siyasal ve fiziki güce göre belirlenmektedir. İkinci etken ise gelir ve servet dağılımı bozukluğu, kaynak yetersizliği ve üretim düşüklüğüdür. Toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar üretim yapılamayan, kaynakları yetersiz, gelir ve servet dağılımı bozuk olan ülkelerde daha başka hangi önlem alınırsa alınsın toplumsal şiddet önlenemez ve arzu edilen asgari düzeylere düşürülemez. Alınacak polisiye önlemler ve yapılacak yasal düzenlemeler tek başlarına toplumsal şiddeti önlemekte yetersiz kalırlar. Toplumsal şiddetle mücadelede atılması gereken ilk ve en önemli adım; gelir ve servet dağılımı bozukluğunun ortadan kaldırılmasıdır. Bunun için gelir ve servet dağılımı reformu yapılarak gelir dağılımının dengeli, adil ve nispeten de olsa eşit hale getirilmesi gerekmektedir. Gelir ve servet dağılımı düzeltilmeden toplumsal şiddetin ortadan kaldırılması olanaklı değildir. Bunun için öncelikle tüketim ekonomisinden vazgeçilerek üretim ekonomisine geçilmeli, ekonomik, sosyal, eğitsel ve kültürel alanlar başta olmak üzere her alanda toplumsal kalkınma sağlanmalıdır. Toplumsal şiddetle mücadele etmek bir süreç işidir. Bu süreçte bir sistem olarak eğitim, başlı başına çok büyük ve çok önemli bir yer tutmaktadır. Ancak, toplumsal şiddetle mücadele için geliştirilecek olan bu eğitim sisteminin çağ dışı, ezberci, bireyci, dogmatik, sınav odaklı ve yarışmacı bir eğitim sistemi olmaması gerekmektedir. Eğitim yoluyla toplumsal şiddetle mücadele için ülkemizde 1938’lerde Hasan Ali Yücel tarafından uygulanmış olan “Hümanizm Eğitimi” modeline geçilmesinde sayılamayacak kadar çok ve büyük yararlar vardır.
MEÜ. E. Öğr. Gör. Celal TEZEL
